Państwo ready-made?*

By יורם שורק (Own work) [CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons

 

Telewizja Al Dżazira kojarzy się nienajlepiej. Ujmując rzecz bez ogródek - głównie z islamskimi ekstremistami ścinającymi na wizji głowy swoim wrogom, czyli nam, przedstawicielom zachodniej cywilizacji. Istota konfliktu izraelsko-palestyńskiego, który zawsze stanowił dla mnie problem nie do końca rozpoznany, zwykle generowała więcej pytań niż odpowiedzi. Faktem jest natomiast istnienie Państwa zwanego Izrael i Palestyny, ledwie regionu geograficznego. 

Film dokumentalny „Al Nakba” zrealizowany przez telewizję Al Dżazira w 2008 roku, 5 lat później udostępniony został również w wersji angielskiej.  W roku 2016 zaprezentowano dokument z czeskimi napisami na spotkaniu w KLINICE- Antykomercyjnym Centrum Społecznym i Kulturalnym w Pradze. Wydarzenie współorganizował International Solidarity Movement, zawiązany w 2001 roku ruch nawołujący społeczność międzynarodową do włączenia się w pokojowe protesty przeciwko aktom przemocy stosowanym przez izraelskie siły zbrojne na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy. „Nakba” to „katastrofa” – w ten sposób określony został moment utworzenia Państwa Izraelskiego w maju 1948, który dla Palestyńczyków stał się symboliczną datą międzynarodowego uprawomocnienia sytuacji pozbawienia ich prawa do własnego terytorium.  

Biorąc pod uwagę niską temperaturę panującą w zaimprowizowanej sali kinowej i długość filmu (3,5 godziny), nie zakładałam, że dotrwam do końca projekcji. Dokument był jednak zajmujący, dobrze zrealizowany, a przerwa, w której można było zakupić świetnie pachnący falafel, skutecznie zatrzymała na fotelu pewnie nie tylko mnie. Zagadkę stanowi fakt, że chociaż każda z czterech, trwających po 50 minut odsłon historii narodu palestyńskiego, rozpoczyna się krótkim wprowadzeniem reżyserki podkreślającej swoją narodowość, płeć i zawód, a ona sama w kilku momentach pojawia się na ekranie, nie udało mi się znaleźć informacji na temat jej imienia i nazwiska. 

Z przeprowadzonych przez nią studiów oraz rozmów z historykami, dziennikarzami oraz arabskimi uchodźcami pamiętającymi rok 1948 wynika, że mamy do czynienia z istnieniem zatajonej wersji historii Państwa Izrael. Analizując sukces jego powstania i stopniowego umacniania pozycji na Bliskim Wschodzie, narracja wyraźnie wskazuje na polityczne i finansowe wsparcie ze strony Wielkiej Brytanii, a później Stanów Zjednoczonych. Zgodnie z obowiązującym w Izraelu prawem, na dziesięciolecia utajniane są archiwa, zapewne w szczególności te, które mogą stanowić podstawę do podważenia oficjalnej wersji historii państwa. A ta raczej nie zaakceptowałaby stwierdzenia, które pada w filmie, że Żydzi po prostu przejęli od Palestyńczyków istniejące już, gotowe państwo, niczym ready made. 

To trudna do pojęcia sytuacja, kiedy potomkowie kolejnych pokoleń przed 70 laty pozbawieni ziemi, pól i stad, żyją w Izraelu, nieopodal swoich domów, nie mogąc jednak do nich wrócić, albo przebywają w prowizorycznych obozach dla uchodźców znajdujących się  w sąsiednich krajach arabskich.

Co z perspektywy Polski i Europy Środkowej zaskakuje, to fakt, że w historii ziem palestyńskich przedstawianej od końca XVIII wieku brak na przykład wyraźnej cezury w postaci wybuchu II wojny światowej, jak gdyby nie była to wojna ważniejsza, niż ta, prowadzona już przez Palestyńczyków w obronie swoich ziem. Nie mniej zaskakuje brak nawet najmniejszej wzmianki o obozach koncentracyjnych i o masowej eksterminacji Żydów w Europie. Rozumiem, że film prezentuje arabski punkt widzenia, ale mając na uwadze, że dotyczy jednak relacji izraelsko-palestyńskich, zabrakło mi choćby jednego zdania na ten temat.

Można oczywiście mówić o arabskiej manipulacji, o propagandzie. Zanim jednak rzucimy kamieniem, warto spojrzeć na tę sytuację jako na zjawisko daleko szersze niż związane wyłącznie z konfliktem na Bliskim Wschodzie. Bez względu na to, którą wersję wydarzeń uznamy za prawdziwą, każda z nich tworzona jest z określonej perspektywy. Łatwo zmanipulować historię. Moje pokolenie uczyło się najnowszych dziejów Polski z książek, w których na temat bratniego ZSRR nie można było znaleźć złego słowa.

Wsparcie kilku możnych tego świata, którzy dzielą i rządzą i kierując się własnym interesem decydują o militarnym i politycznym zaistnieniu jakiegoś państwa, lub o jego zniknięciu, jest zjawiskiem ponadczasowym. Podobnie jak postawa pełna kolonialnej buty, która pozwala na nadawanie sobie prawa do dysponowania terytorium należącym do kogoś innego. Polakom, tak wzniośle świętującym każdego roku Dzień Niepodległości, nie trzeba o tym przypominać. Sytuacja polityczna się zmienia, archiwa się otwierają, nagle pojawia się jakiś nieznany dotychczas fakt, który rzuca nowe światło na przeszłość i książki historyczne trzeba pisać od nowa.

Sytuacja Palestyńczyków jest nie tylko jednostkowym faktem, ale też pewną egzemplifikacją. To rozdział wciąż otwarty, historia, która właśnie się rozgrywa, chociaż akurat, szczęśliwie dla nas, nie tu i nie teraz. Tu i teraz Arab jest Arabem, Al Dżazira równa się islamski terroryzm, a my, przedmurze chrześcijaństwa, bohatersko bronimy Europy przez napływem islamu.  

Nie przyjmuję bezkrytycznie punktu widzenia przedstawionego w dokumencie „Al Nakba”, ale z pewnością po jego obejrzeniu mam pełniejszy obraz konfliktu izraelsko – palestyńskiego. I jeszcze ciekawostka. Wydarzenie w praskiej KLINICE zorganizowano przy współpracy czeskiego oddziału International Solidarity Movement. Moje, może zbyt pobieżne, poszukiwania śladów zainteresowania tym ruchem w Polsce, okazały się bezowocne. Widać w naszym kraju „Solidarność” tylko jedno ma imię.

* Oryginalnie tekst ukazał się 30.05.2016 na portalu Medium Publiczne pod zmienionym przez redakcję tytułem „Al Nakba – historia widziana oczami Arabów zaskakuje" (http://mediumpubliczne.pl/2016/05/al-nakba-historia-widziana-oczami-arabow-zaskakuje-wideo/)